Dom z duszą

Zabrzmi to jak początek ckliwej powieści dla pensjonarek, ale kiedy pierwszy raz zobaczyłam go na własne oczy, moje serce zamarło. Był jakby żywcem wyjęty z moich marzeń. Sporo starszy ode mnie, ale niesamowicie uroczy, a do tego miał fantastyczne warunki fizyczne. To wtedy obiecałam sobie, że pewnego dnia nasze drogi się połączą. Koniecznie musiałam poznać go bliżej. W międzyczasie zaś zaczęłam wyobrażać sobie naszą pierwszą wspólną noc.

Powyżej pozwoliłam sobie na dość swobodną personifikację Termon House'u, a to dlatego, że wywiera on taki sam efekt jak wtedy, kiedy Dolph Lundgren albo Michele Morrone wchodzi do pokoju pełnego ludzi. Nawet jeśli nie jest to ktoś w Twoim typie, to i tak oko ucieka Ci w jego kierunku, jakby się miało zeza. Jego dostojność i rozmiary zdecydowanie przykuwają uwagę.

Wcale mnie to jednak nie dziwi. Ten dom powstał dokładnie w tym celu: miał onieśmielać swoją urodą, wyzwalać ochy i achy, robić piorunujące wrażenie. Bo widzisz, Termon House nie był takim zwyczajnym domem. Jest trochę niejasności związanych z jego historią, szacuje się jednak, że powstał w XVIII wieku z inicjatywy markiza Conynghama.

Członkowie tej arystokratycznej rodziny pochodzili ze Szkocji, a do Irlandii przybyli w XVII wieku w czasie kolonizacji tego kraju. Nie byli więc rodzimymi mieszkańcami wyspy, i losami Irlandczyków zbytnio się nie przejmowali. Jak wielu arystokratów przed nimi, jak i po nich, wiedli leniwy i wygodnicki tryb życia tak typowy dla mieszkańców starożytnego greckiego miasta Sybaris. Folgowali wszelakim przyjemnościom, żyli w luksusie i zbytku, podczas gdy chłopi na nich pracujący nie mieli nieraz co do garnka włożyć.

Kiedy zmarł drugi markiz Conyngham, Francis Nathaniel, "New York Times" wystawił mu wymowną laurkę na swoich łamach. Nie zważając na przyjętą zasadę mówiącą o tym, że o umarłych nie mówi się źle, czytelnicy gazety dowiedzieli się, kim tak naprawdę był zmarły jegomość - "arystokratą tego pokroju, który doprowadził do francuskiej rewolucji w 1789 roku, egoistycznym lubieżnikiem ślepym i nieczułym na potrzeby innych i obowiązki, jakie spadły na jego ramiona z tytułu swojego pochodzenia".

 

Miejscowi nienawidzili kolonizatorów z definicji, ale niektórzy z nich sami się o tę nienawiść prosili. Landlordowie (właściciele ziemscy) niejako hołdowali idei "remote working", tak dobrze nam znanej z obecnych czasów. "Pracowali" zdalnie i minimalnie, wszak nade wszystko byli arystokratami, politykami i dworzanami, mieli ważniejsze rzeczy na głowie niż los irlandzkiego chłopa.

 

Kiedy oni wznosili na irlandzkich ziemiach wyniosłe posiadłości, takie właśnie jak Termon, dla swoich zarządców ziemskich, aby pod ich nieobecność zarządzali majątkiem i pobierali renty feudalne od lokalnej ludności, u tej samej ludności bieda żałośnie piszczała. To irlandzcy chłopi niejako wynaleźli "patodeweloperkę" na długo przed tym, jak ten termin pojawił się w XXI wieku. Z tym że oni zrobili to z konieczności, nie dla zysku.

Budowali po taniości z tego, co mieli pod ręką. Z gliny, z kamienia, z drewna pozyskanego z torfowisk, wyrzuconego przez morze. Za dachy służyła ścięta trzcina. Same domostwa zaś były skromne, niskie i niewielkie. Pokój, albo dwa, często dzielony zresztą ze zwierzętami, maleńkie okienka i holenderskie drzwi. Drzwi poziomo "przecięte na pół", dzięki którym można było wpuszczać do chaty świeże powietrze, a jednocześnie trzymać w domu zamknięte dzieci i zwierzęta, te niepożądane zaś nie miały do niej wstępu.

Takie rozwiązanie miało też inną zaletę - drzwi były bardzo wygodne do opierania się o nie łokciami i plotkowania z sąsiadami, co odzwierciedla ich niemiecka nazwa "klöntür". W Irlandii znane są one głównie jako "half door", drzwi połówkowe, w brytyjskiej odmianie angielszczyzny jako "stable door", drzwi stajenne, a w tej amerykańskiej jako "dutch door", drzwi holenderskie.

Już wówczas Termon House musiał niesamowicie wyróżniać się na tle tych skromnych i ubogich chat. Jednak nawet dziś, blisko 250 lat później, nadal przykuwa wzrok, bo w tych przepięknych, ale surowych okolicznościach przyrody nadal dominuje niska zabudowa. Tak wysokie domy nadal są w tej okolicy rzadkością.

Posiadłość znajduje się tuż nad Atlantykiem, ale jako że zbudowano ją z głową, na planie litery L, front domu chroniony jest od destrukcyjnej siły żywiołów. Zabudowa jest wyjątkowo stabilna, budulec prawdopodobnie w dużej mierze pozyskano z kamiennych domów wygonionych dzierżawców, którzy nie byli dłużej w stanie płacić czynszu.

Formalny charakter domu przejawia się wysokimi sufitami na parterze, szczególnie w tych oficjalnych pokojach, w których przyjmowano gości. To właśnie one miały robić największe wrażenie i zdradzać majętność zarządcy ziemskiego.

Kuchnia była mniej oficjalna i urządzona w rustykalnym stylu, co zresztą widoczne jest po dzień dzisiejszy dzięki umiejętnie przeprowadzonej renowacji. Dla wygody i komfortu gości jest ona jednak na tyle nowoczesna, że zawiera potrzebne sprzęty AGD. W tym pomieszczeniu zamierzchłe czasy chyba najbardziej przeplatają się z teraźniejszością. 

Gdzie nie sięgnąć okiem, tam wspaniałe widoki. Jednak samymi widokami człowiek się nie naje, co doskonale pokazała irlandzka historia, kiedy to w drugiej połowie XIX wieku wyspę nawiedziła i spustoszyła klęska głodu. Nieopodal domu Termon, poza obrębem protestanckiego cmentarza, znajduje się masowa mogiła tych, którzy zmarli z głodu i wycieńczenia. Obok posiadłości są też tzw. "famine walls", kamienne ściany budowane w tamtym okresie przez najuboższych za "miskę ryżu".

Ci, którzy mogli, emigrowali do Ameryki. Część z nich już na zawsze tam pozostała, ale byli też tacy, którzy zarobiony kapitał przywieźli z powrotem do ojczyzny. Od 1950-1970 właścicielem domu był John Gallagher. Część z Was już zapewne wie, że John miał korzenie irlandzkie, bo zdradziło go nazwisko (zresztą bardzo popularne w hrabstwie Donegal, gdzie znajduje się Termon House).

John urodził się co prawda w USA, ale jego ojciec pochodził właśnie z tej okolicy. Jego rodzina powróciła na ojczystą ziemię pod koniec XX wieku, on sam jednak ponownie wyjechał do pracy w USA. Wrócił tu na stałe dopiero wtedy, kiedy przeszedł na emeryturę. To wtedy kupił Termon House wraz z ziemią, na której wypasał bydło. Po jakimś czasie ziemię odkupił od niego niejaki pan Doherty, który do tej pory ją użytkuje. Podejrzewam, że to właśnie z jego trzodą miałam okazję się zapoznać, kiedy spacerowałam po okolicy, i zazdrościłam lokalnym mieszkańcom ich osobistego skrawka nieba.

Po latach historycznych turbulencji wszystko wróciło na swoje miejsce i jest takie, jakie powinno być. Dziś Termon House i przylegające do niego włości już nie kojarzą się negatywnie z opresją i wyzyskiem. Dom należy do organizacji zajmującej się rewitalizacją historycznych budynków Irlandii, i przekształcaniem ich w zakwaterowania dla turystów (bez opcji wyżywienia), na okolicznych ziemiach zaś powyrastały kolejne domki dzięki uprzejmości Jamesa O'Donnella zamieszkującego Termon pod koniec XIX wieku - to on rozprzedał ziemię innym. Tym szczęśliwcom, którzy za darmo mają na co dzień to, za co przyjezdni muszą słono płacić.  

 

***

Zainteresowanych pobytem odsyłam do strony Irish Landmark Trust, gdzie można obejrzeć więcej zdjęć i zrobić rezerwację, a jeśli masz trzy minuty, to polecam obejrzeć ten filmik - świetnie ukazuje dom, okolicę i atrakcje w jego pobliżu.