Na granicy piekła i raju - Connemara

Connemara znajduje się w północno-zachodniej części hrabstwa Galway w prowincji Connaught. To kraina nie tylko prezentująca nieprzeciętną urodę, ale przede wszystkim niewdzięczna. Surowa i odludna. Około 80% terenu Connemary to ziemie wyjątkowo ciężkie do uprawy. Gleba jest tu jałowa, kamienista i nieurodzajna.

 

O nieatrakcyjności tutejszych terenów doskonale świadczą słowa Cromwella: "To hell or to Connaught". Do piekła albo do Connaught - takie ultimatum postawił w XVII wieku Cromwell irlandzkim katolikom, dokonując procesu przesiedlania tutejszej ludności. Nawet ten bezlitosny morderca nie był zainteresowany tymi ubogimi ziemiami. Trzy pozostałe prowincje Irlandii były dla niego dużo bardziej atrakcyjne. To w nich dokonywano konfiskaty gruntu i przekazywania go angielskim żołnierzom. Czwarta nie była godna uwagi.

 

Odstąpienie Connaught Irlandczykom nie było łaskawym gestem ze strony Cromwella. Bo tak naprawdę granica rozdzielająca piekło a Connemarę nie jest wcale taka gruba. Choć region ten pozornie wydaje się być ziemskim rajem, dla niejednego irlandzkiego farmera okazał się być piekłem na ziemi. Za katorżniczą pracę rolników Connemara oferowała często tylko marną zapłatę: nędzę i ubóstwo.

 

Przez pewien czas region ten był wyjątkowo gęsto zaludniony. Stan ten dość mocno uległ zmianie z nadejściem dziewiętnastowiecznego Wielkiego Głodu, który znacznie zmniejszył liczbę ludności wyspy. Śmierć zaczęła zaglądać w oczy dzieciom i dorosłym. Kto mógł, ten wyjeżdżał za granicę. Pozostanie na ojczystej ziemi było niebezpieczną grą w rosyjską ruletkę. Wejściem w paszczę lwa. A mimo to sporo osób zostało. Nie wiem, czy pokierowało nimi poczucie solidarności z ziemią przodków, brak środków i możliwości na wyjazd, czy też może wolterowskie "il faut cultiver notre jardin" - przekonanie, że trzeba uprawiać nasz ogródek.

 

Connemara jest na pewno rajem dla turystów. Dla wszystkich tych, którzy cenią kontakt z dziewiczą przyrodą. Do Connemary nie jedzie się na zwiedzanie zabytków, ale dla dzieł matki natury. To czarujący region przeplatany jeziorami, wrzosowiskami i moczarami.

 

Dwa łańcuchy górskie - Twelve Bens i Maumturks Mountains - dodają Connemarze majestatu. Kwarcytowe szczyty gór połyskują w słońcu, a tafle polodowcowych jezior rzadko kiedy są nieruchome. Deszcz przeplata się tu z iskrzącym słońcem i porywistym wiatrem. Connemara to region wyjątkowo narażony na gniew oceanu.

 

Utrudzony wędrowiec nie znajdzie tu charakterystycznych wyznaczników naszych czasów: wieżowców i blokowisk. Nie miałby ich tutaj kto zamieszkiwać. Dzika sceneria oferuje za to mnóstwo odludnych terenów. Śmiem twierdzić, że każdy znajdzie tu ustronny kawałek ziemi idealny do kontemplacji. Każdy może usiąść na tym ostatnim brzegu Europy i zatopić wzrok w bezmiarze Atlantyku.

 

"Tír gan teanga, tír gan anam" - kraj bez języka, to kraj bez duszy, rzekł kiedyś tutejszy poeta Padraig Pearse. Mało jest w Irlandii tak zwanych stref Gealtacht, gdzie mówi się rodzimymj ęzykiem. Connemara to jeden z nich i ciężko byłoby tego nie zauważyć. Znaki drogowe mogą nieraz namieszać w głowach turystów, bo rzadko kiedy zawierają zanglicyzowaną wersję nazw miejscowości. W Connemarze mówi się po irlandzku i robi wszystko, by ocalić rodzimą kulturę. Rodzice dzieci zamieszkałych w głębi lądu często wysyłają swoje pociechy na wakacje do Connaught, by podszkolić ich znajomość ojczystej mowy.

 

W czasie mojej wyprawy do Connemary towarzyszył mi lekki niepokój. Bałam się, że wrócę stamtąd rozczarowana. Że Connemara nie będzie mnie w stanie zauroczyć, bo na jej nieszczęście widziałam już tyle malowniczych części wybrzeża irlandzkiego, że region ten po prostu nie zrobi na mnie wrażenia. Myliłam się. Tak jak mylą się wszyscy ci, którzy twierdzą, że krajobraz wyspy jest wszędzie taki sam. Jest w nim spora doza monotonności, są liczne cechy wspólne, ale ta identyczność to tylko taka igraszka irlandzkiego pejzażu z niewprawionym okiem podróżnika. Każdy region Irlandii jest inny. Nie można powiedzieć, że wybrzeża Cork, Clare, Galway, Kerry, Donegal, Mayo, Waterford, czy Dublina są takie same. Bzdura. Powiedzcie koneserowi piwa, że Guinness, Smithwick's i Murphy's smakują identycznie. Narazicie się na wyśmianie. Podobne - tak, ale nie identyczne.

 

Polubiłam Connemarę w całej jej surowości: z jej torfowiskami, łysymi górami i rzadko zalesionymi terenami. Polubiłam tamtejsze skromne domostwa, gdzie wymuskane posesje ciągle należą do rzadkości, podobnie zresztą jak samochody o najnowszym roczniku. W Connemarze żyje się inaczej. Skromniej i bliżej natury. A co najważniejsze tu ciągle wyczuć można ducha starej, poczciwej, ubogiej Irlandii. Takiej Irlandii, którą coraz rzadziej ma się okazję oglądać.