Huntington Castle - mrok, druidzi i tajemnicze obrządki w zamkowych podziemiach

Huntington Castle to kolejna niesamowicie interesująca atrakcja w hrabstwie Carlow, którą udało nam się zobaczyć w drodze do Rosslare. Nie bez znaczenia pozostaje tu fakt, że po prostu mieliśmy farta. Tego "farta" wywodzącego się z języka niemieckiego i oznaczającego "sprzyjające okoliczności", a nie "puszczanie gazów" w języku angielskim - to tak na marginesie, żeby nie było niedomówień. 

Na pierwszy rzut oka to zamek jakich tutaj wiele - wybudowany w 1625 roku w miejscu, w którym w XIV wieku istniała już inna warownia obronna pełniąca funkcję garnizonu wojskowego. O tej bogatej i ciekawej przeszłości zamku świadczą także ruiny opactwa cystersów, które - jak niesie wieść - zostało wzniesione w miejscu dawnej świątyni druidów. 

To, co najważniejsze jest jednak niewidoczne dla oka. Huntington Castle, uchodzący za jeden z najbardziej nawiedzonych zamków na irlandzkiej ziemi, ma bowiem tajemniczą i nieco mroczną aurę, którą zawdzięcza w dużej mierze jego nietuzinkowym mieszkańcom - rodzinie Durdin Robertson, której członkowie nadal zamieszkują mury tej ciekawej budowli. 

Nie omieszkała przypomnieć nam o tym nasza przewodniczka, kiedy spóźnieni o jakieś dziesięć minut, ale zadowoleni ze swojego farta, dołączyliśmy do ostatniej grupy oprowadzanej po zamku tego dnia. Autorytatywnym głosem poinformowała nas, że we wnętrzach posiadłości nie można robić żadnych zdjęć, a jedynym odstępstwem od tego zakazu jest możliwość fotografowania tego, co znajduje się w zamkowych podziemiach służących niegdyś jako lochy, a teraz zaś jako świątynia ku czci egipskiej bogini Izydy. 

Na ślad obecności współczesnych rezydentów zamku nie trzeba było długo czekać. W jednym z pokojów na naszej trasie - "tapestry room" - zdominowanym przez wielki i zabytkowy arras przypadkowo znalazł się ślad dziecięcej bytności, niebiesko-pomarańczowy nabój do broni Nerf. Choć był karykaturalnie mały w stosunku do otaczających go przedmiotów, rzucał się w oczy, jakby miał rozmiary meteorytu, bo był wyraźnie nie na miejscu. 

Biorąc pod uwagę, że obecni właściciele zamku, Alexander i Claire Durdin Robertson, mają trzech relatywnie małych męskich potomków, to ich obecność jest i tak dobrze zamaskowana, a zamek perfekcyjnie przygotowany do zwiedzania. Ta "wpadka" w postaci dziecięcego gadżetu absolutnie w niczym mi nie przeszkodziła, a jeśli już miałabym nad czymś ubolewać, to byłby to fakt, że nie udało nam się mieć za przewodnika samego Alexandra albo jego żony. Najwyraźniej nasz fart nie był aż tak duży. 

Nie wiem, jaki stopień spokrewnienia miała z właścicielami nasza przewodniczka, ale domyślam się, że jakiś miała. Bardzo miłym akcentem w tym zamku jest to, że jego właściciele nie uważają się za szlachtę, która nie miesza się z plebsem, a co za tym idzie - chętnie występują w roli oprowadzających i z tego, co mi wiadomo, robią to bardzo dobrze. Nasza przewodniczka, starsza kobieta, nie była zła w swojej roli, ale nie wzbudziła we mnie większej sympatii i nie miało to żadnego związku z wydanym przez nią zakazem fotografowania. 

 Z zainteresowaniem słuchałam jej "wykładu" na temat oglądanych przez nas antyków i pomieszczeń (jadalnia, kuchnia, salon, pokój z arrasami...), ale jeszcze bardziej się ożywiłam, kiedy dotarliśmy do niesamowicie klimatycznej oranżerii, którą zdobiły nie tylko interesujące malunki na ścianie, ale przede wszystkim imponująca wiekowa winorośl, której sadzonkę - jeśli się nie mylę - przywieziono z Anglii. Zamkowe wnętrza zazwyczaj nie są w moim guście, ale taką werandę z powodzeniem mogłabym mieć u siebie w domu. 

Wszyscy ci, którzy przybyli tu dla mrocznej aury zamku, z pewnością nie mogą się doczekać momentu przestąpienia progu osławionej i kontrowersyjnej świątyni bogini Izydy. I tu wypada wspomnieć nietuzinkową postać, jaką niewątpliwie była Olivia Robertson, bo to w głównej mierze ona stała za tym całym zamieszaniem związanym z "szatańskimi praktykami", które niegdyś spędzały sen z powiek mieszkańcom uroczej wioski Clonegal, w której znajduje się zamek.  

Jestem w stanie sobie wyobrazić, jaki postrach musiała siać Olivia i jej "mroczni" pobratymcy, którzy w bogobojnej i religijnej Irlandii zdecydowali się w latach 70. XX wieku stworzyć kult egipskiej bogini Izydy. Ze swoją ciemną, bujną czupryną, odziana w ceremonialne szaty, dzierżąca sistrum (staroegipski instrument muzyczny) i kostur zwieńczony egipskim symbolem życia (ankh) mogła sprawiać wrażenie nawiedzonej wiedźmy i przerażać. Ona sama jednak nigdy nie robiła tajemnicy z obrządków, których dokonywano w podziemiach zamku i zostawiała otwartą bramę zamku dla wszystkich tych "wieśniaków", którzy na własne oczy chcieliby zobaczyć, jakie "bezeceństwa" wyprawia się w świątyni. 

Olivia - jak przystało na "prawdziwą czarownicę" - urodziła się trzynastego w piątek, w Anglii, a do zamku Huntington wprowadziła się jako ośmioletnia dziewczynka, kiedy jej rodzice postanowili wrócić do siedziby przodków. Miała artystyczną duszę: uwielbiała rysować, malować i pisać książki. I ponoć nawet była w tym dobra: swoje prace wystawiała na wernisażach, zdobywała nagrody za swoją twórczość, a jej ostatnia książka wyprzedała się w dniu swojego debiutu [złośliwi powiedzieliby, że zapewne miała niesamowicie mały nakład]. 

Olivia, mająca wizje bogini Izydy i święcie przekonana, że otrzymała od niej duchowe powołanie, założyła w 1976 roku - w równonoc wiosenną - Fellowship of Isis, a dokonała tego wspólnie ze swoim bratem, Lawrencem, i szwagierką, Pamelą. Było to iście nietuzinkowe trio i "mieszanka wybuchowa". Lawrence był anglikańskim duchownym, ale tak się złożyło, że na niedługo przed powołaniem do życia tego stowarzyszenia, doszedł do wniosku, że Bóg jest jednak kobietą. Pamela, jego żona, wcale nie była gorsza - komunikowała się z roślinami [choć nie wiedzieć czemu, kwiaty uprawiane przez nią w ogródku nie chciały się z nią porozumiewać...], a nawet widywała wróżki. 

Może ciężko w to uwierzyć, ale religia którą stworzyła ta trójka, nie zmarła w 2013 roku wraz z Olivią, która to swoją drogą dożyła 96 lat. Najwidoczniej osób takich jak ona - wierzących, że religia zdominowana jest przez patriarchat, że za dużo już jest męskiej agresji, i że teraz trzeba to wszystko zrównoważyć przez "celebrowanie boskiej kobiecości" - jest więcej. Jeśli wierzyć słowom przewodniczki, dziś na całym świecie ma ona ponad trzydzieści tysięcy wyznawców. 

Posiadłość można zwiedzać od maja do września i do wyboru są dwie opcje: oprowadzanie po zamku + dostęp do ogrodów (10 euro), lub wstęp tylko i wyłącznie do ogrodów (6 euro). Zdecydowanie polecam opcję pierwszą. Ogrody nie zrobiły na mnie większego wrażenia, być może dlatego, że byłam świeżo po wizycie w pięknych - i darmowych! - Altamont Gardens. Muszę jednak przyznać, że bardzo spodobał mi się szpaler pięćsetletnich cisów, który urodą dorównuje słynnym "DarkHedges", które niegdyś wystąpiły w "Grze o tron".

A skoro mowa o produkcjach filmowych, to zamek jest "celebrytą" wśród innych irlandzkich twierdz i zdarza mu się gościć przeróżne gwiazdy: była tu słynna "Ally McBeal", był Van Morrison, Hugh Grant i Mick Jagger, a sam Stanley Kubrick kręcił tu część scen do "Barry Lyndona". 

Nie da się ukryć, że świątynia Izydy jest kiczowata, ale mimo to uważam, że jest to jeden z najciekawszych zamków Irlandii. Jest w nim coś klimatycznego i intrygującego: może to te opowieści o duchach, może to sprawka mitów o bezwzględnych druidach, którzy to nie wahali się składać ofiar z ludzi, a może to tylko... efekt placebo. 

Jedno jest pewne: wioska Clonegal jest mała, ale niesamowicie kwiecista i miła dla oka. Sama posiadłość zaś zdecydowanie warta jest - dłuższej niż nasza! - wizyty. 

Ciekawie urządzona kawiarenka wydaje się być bardzo gościnna, podobnie zresztą jak krążący po dziedzińcu kot, który ma najwidoczniej nieziemskie moce i już z daleka wyczuwa miłośników zwierząt - pewnym krokiem podszedł do nas i wyżebrał trochę czułości. Gdzieś w  pobliżu ukrywał się też paw, bo go wyraźnie słyszałam, ale niestety nie widziałam. 

 

Polecam.

Maj w celtyckim ogrodzie Brygidy

Lepszej pogody chyba nie mogłabym sobie wymarzyć. A to dlatego, że... w ogóle nie marzyłam ani o pogodzie, ani o Brigit's Garden. 

O wizycie w tym miejscu przesądziła w zasadzie lokalizacja. Jako że dysponowaliśmy nadwyżką wolnego czasu, bo w zarezerwowanym pensjonacie w Connemarze mieliśmy się zmaterializować dopiero po 14:00, postanowiliśmy "zabić czas" w Brigit's Garden. 

Ogród Brygidy okazał się dogodnie dla nas usytuowany - w Roscahill mniej więcej w połowie drogi między Moycullen, w którym i tak zawsze zatrzymujemy się na kawę, a Oughterard. Właścicielka wie, że połowa sukcesu to dobry marketing, zatem atrakcja jest całkiem przyzwoicie oznaczona wzdłuż głównej drogi N59 i dojazd do niej nie powinien stanowić wielkiego wyzwania. Mamy tu jednak do czynienia z typowo złośliwą, podrzędną i wąską irlandzką dróżką o nie najlepszej nawierzchni, więc wchodząc w zakręty, warto pamiętać, że jest się zwykłym szarakiem a nie Kubicą. 

Taka jest zatem brzydka prawda - ogrody miały być dla nas tylko zapchajdziurą na drodze do głównej atrakcji. I jako wspomniana zapchajdziura spisały się bardziej niż przyzwoicie, a do tego niespodziewanie obudziły we mnie wspomnienia z dzieciństwa, kiedy to w czasie spaceru nad stawem natrafiłam na kaczeńce. 

Uświadomiłam sobie wtedy, że po raz ostatni musiałam widzieć je w Polsce, chyba właśnie jeszcze za czasów wczesnej młodości. Jako rośliny występujące często na podmokłym terenie, upodobały sobie łąkę poniżej mojego domu, wzdłuż drogi, którą to jako dziecko, a później nastolatka i młoda kobieta pokonywałam setki razy. Żółte, bezpretensjonalne, ale mimo wszystko przyjemne kwiaty zadziałały na mnie niczym magdalenki na Prousta i niespodziewanie wyciągnęły na wierzch moje głęboko zakopane reminiscencje. 

Ogrody Brygidy są zarejestrowaną organizacją non-profit, ale - w przeciwieństwie do wielu innych miejsc tego typu - nie są darmowe. Ich założycielce, Jenny Beale, ponoć przyświecała szlachetna idea edukowania i inspirowania. Chciała stworzyć miejsce, w którym można nawiązać kontakt z naturą, podszkolić się w celtyckiej tematyce, a przy tym odpocząć od zgiełku cywilizacji, zatopić się w refleksji i zregenerować. 

Kobieta zdecydowała jednak, że nie będzie polegać tylko na dobrowolnych datkach, dlatego też za wstęp trzeba zapłacić osiem euro za osobę dorosłą i pięć za dziecko, które ma więcej niż dwa lata. Przewidziano jednak zniżki dla rodzin, dla tych, którzy docierają tu na rowerach i transportem publicznym [bo to atrakcja będąca za pan brat z naturą], a wstęp poza sezonem jest nieco tańszy niż w jego szczycie, co jest logicznym krokiem, jako że ogrody na pewno prezentują się wtedy mniej imponująco.

Sama miałam okazję tego doświadczyć, bo choć byliśmy tutaj na początku maja, czyli już latem wedle celtyckiego kalendarza, nie mogłam oprzeć się wrażeniu, że za parę tygodni byłoby tu jeszcze ładniej, jeszcze bardziej kolorowo i widowiskowo. Z drugiej strony - dzięki temu mogłam podziwiać kwitnące drzewa owocowe, co zawsze stanowi piękny widok, a także bez. I tę niesamowicie soczystą zieleń, tak typową dla wczesnego lata. 

Nade wszystko jednak cieszyłam się, że pogoda nam dopisała, bo dzięki temu pobyt w tym miejscu okazał się całkiem przyjemny. Jestem przekonana, że gdyby dopadł nas tu deszcz, wyszlibyśmy stąd rozczarowani z poczuciem źle wydanych pieniędzy. Co prawda nie mogę też powiedzieć, byśmy mieli świadomość, że lepiej nie wydalibyśmy tych ponad czternastu euro [mieliśmy zniżkę], ale transakcja, której dokonaliśmy nie pozostawiała niesmaku. Spacer, na który się udaliśmy, okazał się naprawdę przyjemny i niewymagający - żadnych stromych pagórków, tylko łąki, łatwe ścieżki i jeszcze raz łąki. 

Najbardziej przemówił do mnie spacer "Celtic Gardens", najmniej - ten śladami wróżek, bo to atrakcja czysto dziecięca i niestety dość kiczowata, choć rozumiem, że młodszym gościom może się podobać. Za to wspomniane ogrody celtyckie pięknie odzwierciedlają dawne festiwale Celtów, a zarazem cykl życia: od poczęcia do śmierci. 

I tak Samhain - do którego się wchodzi zaraz po przekroczeniu centrum dla odwiedzających - obchodzony 31 października, to czas zadumy, refleksji i śmierci, ale zarazem obietnica narodzin. Symbolizuje go tutaj pogrążona we śnie kobieta, którą łatwo przegapić, jako że ukształtowana jest z ziemi i porośnięta trawą. Tabliczka "nie spaceruj po śpiącej kobiecie" wydaje się być jak najbardziej na miejscu. 

Kolejna postać śpiącej kobiety "utkana" z brzozowych liści i odlana z brązu jest już bardziej czytelną i oczywistą personifikacją ziemi pogrążonej w zimowym śnie. To też dość przyjemny zakątek położony na wodzie i otoczony świeżą zielenią brzóz. Idealnie spełniający swoje zadanie - można się tu zatracić w swoich myślach. 

Imbolc, obchodzony 1 lutego ku uczczeniu wiosny, uderza świeżością i pozytywna aurą. To także święto Brygidy, która wspólnie ze św. Patrykiem patronuje Zielonej Wyspie - to właśnie na jej cześć nazwano te ogrody. Ścieżka prowadzi tu wśród kwitnących drzew owocowych i dzikich kwiatów, a huśtawki, w formie modnych teraz wiszących koszy, zachęcają do przycupnięcia w nich choć na chwilę, by odpocząć lub po prostu schować się przed intensywnym słońcem. 

Bealtaine, festiwal ognia, to zapowiedź jasnej i ciepłej części roku. Zaczyna się maj, w sercach wielu ludzi płonie ogień, a to z kolei prowadzi do wkraczania na wspólna ścieżkę życia i zawierania małżeństw. Ten cykl życia reprezentuje tutaj "łóżko" dla mitologicznych kochanków (Diarmuid i Grainne), a spacer między wysokimi wertykalnymi blokami kamiennymi wieńczy okazały drewniany tron dębowy. Tu dokonuje się zaślubin, jeśli tylko para młoda wyrazi takie życzenie. Brigit's Garden jest bowiem nie tylko atrakcją na turystycznej mapie, ale także miejscem, w którym odbywa się wiele przeróżnych imprez okolicznościowych. W okrągłej kamiennej chatce regularnie odbywają się sesje medytacji. 

Festiwal Lughnasa na początku sierpnia to okres przejściowy: lato odchodzi w zapomnienie i robi miejsce dla jesieni. To okres ciężkiej pracy fizycznej, żniw, ale także czas biesiadowania i czerpania ze swoich zbiorów. Stąd też drewniane ławki i stoły umożliwiające biesiadnikom celebrację w komfortowych warunkach. Wszystko co dobre, jednak szybko się kończy i ten koniec - nadchodzącą śmierć - symbolizują drzewa cisowe rosnące tuż za ogrodem.  

Ale Brigit's Garden to nie tylko tematyczne ogrody poświęcone celtyckiej mitologii. To znacznie więcej. To największy w Irlandii zegar słoneczny, który zawstydziłby wszystkie omegi i roleksy, bo przez okrągły rok pokazuje dobrą datę i godzinę, a do tego przesilenie i równonoc, to także okazja by na świeżym powietrzu miło spędzić czas z bliskimi i spróbować ekologicznych specjałów z kawiarenki, do której to wstęp jest darmowy. 

Jeśli przebywasz w okolicach Galway i Connemary i masz godzinę wolnego czasu, z którą nie wiesz, co zrobić, Brigit's Garden jest odpowiedzią na Twój dylemat. 

Lismore Castle: angielski pierwiastek na irlandzkiej ziemi

Różne są gusta i guściki. Podejrzewam jednak, że nawet najbardziej zwaśnieni przeciwnicy o całkowicie odmiennych upodobaniach, począwszy od tych kulinarnych aż po polityczne, byliby zgodni przynajmniej w tej jednej kwestii – Lismore Castle jest jednym z najbardziej okazałych i najładniejszych irlandzkich zamków. Nie tylko tych gotyckich.

Położony tuż nad rzeką Blackwater, obfitującą w łososie i pstrągi, otoczony zielenią i pobłogosławiony bliskością gór Knockmealdown, od dawien dawna przebywa w angielskich rękach. Dla mnie osobiście ma to tę zaletę, że kiedy przekracza się bramę wjazdową, skąd można już swobodniej podziwiać sylwetkę zamku i jego ogrody, czuć ten angielski pierwiastek. Autentycznie można odnieść wrażenie, że jest się na angielskiej prowincji.

Z historycznych źródeł dowiadujemy się, że już w XII wieku był w Lismore zamek wybudowany dla księcia Jana [znanego również jako Jan bez ziemi], brata Ryszarda Lwie Serce. Niedługo później Jan został królem Anglii, gdzie też powrócił, by czynić swoją powinność, a zamek trafił w ręce kolejnego angielskiego jegomościa – Sir Waltera Raleigh, pisarza, poety, polityka i podróżnika, który ostatecznie został ścięty za spisek przeciwko królowi Jakubowi I Stuartowi.

Raleigh był niezwykle barwną postacią, która przez ponad 60 lat swojego życia jadła chleb z niejednego pieca. To on w dużej mierze spopularyzował w Anglii palenie tytoniu. Po straceniu go znaleziono w jego celi sakiewkę z inskrypcją: „It was my companion at that most miserable time" ["Był moim towarzyszem w najtrudniejszych chwilach"]. Zabalsamowaną głowę Waltera sprezentowano żonie, która ponoć do końca życia przechowywała ją w aksamitnej torbie.

Z nastaniem XVII wieku posiadłość znalazła się w rękach Richarda Boyle’a - przybyłego do Irlandii w celu jej kolonizacji – późniejszego pierwszego hrabiego Cork. Narodziny jego syna Roberta, będącego jednym z… piętnaściorga dzieci Richarda z jego drugą żoną, upamiętnia tabliczka na zamkowym murze. Robert przeszedł do historii jako filozof i ojciec nowoczesnej chemii. To m.in. on sformułował prawo Boyle’a-Mariotte’a i stworzył nowoczesną definicję pierwiastka chemicznego.

W 1753 roku dzięki małżeństwu Lady Charlotte Boyle, jedynej żyjącej potomkini czwartego hrabiego Cork, Lismore Castle wszedł w posiadanie czwartego księcia Devonshire. Od tego czasu zamek cały czas jest własnością rodziny Cavendish, jednych z najbardziej wpływowych i najbogatszych arystokratów angielskiego pochodzenia. Współcześni właściciele to 46-letni William „Bill” Burlington [jedyny syn dwunastego księcia będącego jednym z najbogatszych ludzi w UK] i jego dwa lata młodsza żona, Laura. Mają dwoje dzieci.

Zaręczyny fotografa Billa z Laurą Montagu [byłą modelką i redaktorką modową magazynu Harper’s Bazaar UK] ogłoszono na kilka dni przed końcem 2006 roku. Do cichego ślubu doszło w marcu 2007 roku, a przyjęcie weselne odbyło się w sierpniu w Lismore Castle. Laura miała już doświadczenie jako żona mężczyzny, w którego żyłach płynie błękitna krew, bo dziesięć lat wcześniej poślubiła Orlando Williama Montagu, syna jedenastego earla of Sandwich, którego nazwę tutaj Hrabią Kanapką.

kaskada w Parku Millenijnym [rzut beretem od zamku]

Na broszurce, którą wręczono nam po kupnie biletu, widnieje zdjęcie Williama i Laury siedzących na jednej z kilku nowoczesnych rzeźb znajdujących się na przyzamkowym terenie – futurystycznej różowej ławce. Objęci i uśmiechnięci, trzymający się za rączki niczym nowożeńcy, są przykładnym małżeństwem. Albo przynajmniej na takie pozują. Widzę tylko jedną rękę Laury. Może druga akurat wbija nóż w plecy Billa? ;)

Choć para na stałe mieszka w Londynie, a do Lismore przyjeżdża tylko na wakacje, to jednak zamek przez cały rok pozostaje zamknięty. Przynajmniej dla zwykłych  zjadaczy chleba. Bo dla gości takich jak JFK, Charles Dickens, księcia Karola i jego ówczesnej narzeczonej Camilli, a także dla tych, którzy mają mnóstwo pieniędzy i nie wiedzą, co z nimi zrobić, jego drzwi są szeroko otwarte. Przez większą część roku można pobawić się w arystokrację i za kilkadziesiąt tysięcy euro za tygodniowy pobyt wynająć sobie zamek Lismore wraz z całą jego obsługą.

Tak na marginesie wspomnę, że ze znanych osobistości swego czasu dość często przyjeżdżał tu Fred Astaire. Jego siostra, Adele, została żoną lorda Charlesa Cavendisha i mieszkała w zamku od 1932 do 1944 roku. Ojciec Charlesa, dziewiąty książę Devonshire, przekazał nowożeńcom zamek w ramach podarunku ślubnego. Trudno powiedzieć, czy para była ze sobą szczęśliwa. Wiadomo, że dwoje ich dzieci, urodzonych w odstępie czterech lat, żyło zaledwie kilka minut. Samego Charlesa wykończył alkoholizm. Zmarł nie doczekawszy nawet 39 urodzin. Po jego śmierci Adele postanowiła powrócić do Ameryki, ale nie zapomniała o Lismore. Każdego lata spędzała tu miesiąc życia.

Mimo że zamek jest zamknięty dla turystów, jest tu, co robić. Lismore samo w sobie jest urocze i godne uwagi. Barwne, kolorowe i czyste. Dokładnie takie, jakie lubię. Z przyjemnością przechadzałam się po pobliskim parku, a także jego uliczkami.

Nie mniejszą radość czerpałam spacerując po zamkowych ogrodach. Wstęp do nich kosztuje 8€, co jest dla niektórych powodem do narzekania i chyba faktycznie nie najniższą ceną za bilety do ogrodu. Może i ja miałabym powody do marudzenia, gdyby smagał mnie ostry wiatr, a deszcz bezlitośnie moczył. Ale tak nie było. Pogoda zdecydowanie sprzyjała, a w dni takie, jak ten śmiało można wykorzystać zamkowe włości i urządzić sobie tutaj totalny relaks: piknik na trawie lub na jednej z ławek, albo zwyczajnie poczytać książkę w cieniu jednego z rozłożystych drzew.

Zamkowe przyległości robią wrażenie, nawet mimo tego, że w posiadaniu Billa i Laury znajduje się mniej gruntu niż na początku XIX wieku. Wtedy to przodek Billa [szósty książę] po raz pierwszy przybył do zamku z zamiarem sprzedania go i pokrycia hazardowych długów narobionych przez jego niedawno zmarłą matkę – Georgianę Cavendish. O tej ekstrawaganckiej księżnej powstał w 2008 roku film „The Duchess” [„Księżna”] z Keirą Knightley w roli głównej. A skoro już o filmach mowa, to dodam jeszcze, że sam zamek wystąpił w jednym z nich – „Northanger Abbey”, jako tytułowe opactwo.

Plany szóstego księcia uległy zmianie, kiedy wreszcie dotarł do Lismore i na własne oczy zobaczył zamek. Posiadłość tak go urzekła, że zamiast ją spieniężyć, postanowił włożyć w nią mnóstwo pieniędzy i energii. To dzięki niemu dokonano wielu prac renowacyjnych. Sam Bill zaś odpowiedzialny jest za stworzenie w 2006 roku galerii sztuki.

Zrujnowane zachodnie skrzydło zamku zostało przekształcone w „Lismore Castle  Arts” – galerię promującą nowoczesną sztukę. W czasie mojej wizyty akurat miała miejsce wystawa zatytułowana „The Persistence of Objects”, którą przetłumaczyć można jako „Natarczywość przedmiotów”, ale nie mogę powiedzieć, by przypadła mi do gustu. Ale cóż ja, prosta, wiejska baba, mogę wiedzieć o nowoczesnej sztuce?

W ogrodnictwie mam za to więcej doświadczenia, mogę więc nieśmiało powiedzieć, że ogrody są całkiem-całkiem. Co prawda w pewnych momentach miałam wrażenie, że są odrobinkę zaniedbane, ale ogólne wrażenie jest pozytywne.

Ogrody dzielą się na dwie różne części: pierwsza i największa jest przykładem XVII-wiecznego ogrodu, jaki urządził tu Richard Boyle. Rośliny odrobinę się zmieniły, przetrwały za to kamienne mury i tarasy. Czułam się tu jak na wsi. Te wszystkie rabatki z warzywami: truskawki, dorodne cukinie, rozłożyste krzaki kopru przypomniały mi moje dzieciństwo, kiedy mama wysyłała mnie na pole po świeże warzywa.

Dolny ogród został głównie utworzony w XIX wieku przez szóstego księcia – tak, tak, tego samego, który przyjechał tu z mocnym postanowieniem pozbycia się posiadłości, ale mu się odwidziało. Najnowszym dodatkiem w tej części ogrodów są fragmenty muru berlińskiego. Jako że sporo tu krzewów takich jak rododendrony, magnolie i kamelie ogród najpiękniej prezentuje się wiosną lub wczesnym latem. Wtedy też, trzeciego kwietnia, otwiera się go dla turystów, a zamyka 30 września.

Zdecydowanie warto tu przyjechać. Jeśli nawet nie w celu zwiedzania zamku, to chociaż dla samego miasteczka, lub dla Ballysaggartmore Towers, klimatycznych ruin w lesie, o których pisałam kilka postów wstecz.